Kelaynak için ‘kırmızı’ koruma
Şanlıurfa’nın sadece Nil Vadisi ve Birecik ilçesinde görülen ve nesli tehlike altında olan türler arasında ‘kırmızı liste’de yer alan kelaynakların sayısı, 2001 yılından bu yana sürdürülen koruma çalışmaları ile 41’den 333’e yükseldi.
Türkiye’de sadece Birecik’te yaşayan kelaynakların sayısı, tarım zararlıları ve sıtmaya karşı uygulanan yoğun tarım ilaçlarının yanı sıra kimyasalların neden olduğu olumsuz etkiler sonucunda 50’nin altına düştü. Tarım ve Orman Bakanlığı, Dünya Doğayı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği’nin ‘kırmızı listesinde’ ‘kritik’ durumda olan kelaynak için koruma çalışması başlattı. Bu kapsamda Birecik’te Kelaynak Yetiştirme İstasyonu kuruldu. Bu istasyon ve istasyonun bulunduğu Saray köyündeki Yamaç Adası’ndaki tarlalar ve yavruların uçmaya başlamasının ardından koloninin beslendiği Birecik Fidanlık Mühendislik Alanı ‘Yaban Hayatı Geliştirme Sahası’ statüsüyle koruma altına alındı. Doğada yakalanan 2 yetişkin ve 9 yavrunun kafeslere yerleştirildiği istasyonda ıslah çalışmaları da yapıldı. Bu çalışmalar sonucunda 2001 yılında 41 adet olarak sayılan bölgedeki kelaynak sayısı 2023 yılında 333’e ulaşmıştır.
GPS TAKİBİ
Kelaynak sayısını artırma çalışmaları kapsamında kuşlar göç dönemlerinde de gözlemlendi. Kelaynak göç dönemi olan Temmuz-Ağustos aylarında kafeslere alınmıştır. Genellikle yılın 6 ayını kafeslerde, 6 ayını ise doğada serbest olarak geçiren kelaynaklar, zaman zaman tekrar doğal yaşam alanlarına salıverilerek göç etmelerine izin verildi. Koruma kontrol faaliyetleri, bilinçlendirme ve özellikle istasyondaki çalışmalar sayesinde Birecik’teki kelaynak göçe gönderilecek sayıya ulaştı. Göç için gönderilen kuşların rotası da GPS yöntemi kullanılarak takip edildi. Kanatlarına takılan GPS ile takip edilen kelaynakların göç rotasının Fırat Nehri’nin güneyi, Suriye, Ürdün, Suudi Arabistan ve İsrail olduğu belirlendi.
Öte yandan insanlık tarihinin sıfır noktası olarak bilinen Göbeklitepe’de yapılan kazılarda ortaya çıkarılan kaya sütunlarında kelaynak figürlerinin bulunması, bu kuşların 10 bin yıl önce bölgede yaşadığını ortaya koyuyor.
